W ogrodniczym środowisku krąży przekonanie, że słoneczniki mają zdolność „wyciągania” metali ciężkich z gleby. Czy to twierdzenie jest prawdziwe? 

Fitoekstrakcja – na czym polega „wyciąganie” metali ciężkich z gleby?
Tak, twierdzenie o zdolności słoneczników do „wyciągania” metali ciężkich z gleby jest prawdziwe. Zjawisko to jest związane z procesem nazywanym fitoekstrakcją, czyli zdolnością roślin do pobierania z gleby toksycznych substancji, takich jak metale ciężkie (np. ołów, kadm, cynk) czy nawet radioizotopy. Rośliny te magazynują te substancje w swoich tkankach, zwłaszcza w korzeniach, łodygach i liściach. Jest to forma bioremediacji, czyli naturalnej metody oczyszczania środowiska zanieczyszczonego toksynami przy użyciu roślin.

Dlaczego słoneczniki są tak skuteczne w fitoekstrakcji?
Słoneczniki należą do grupy roślin hiperakumulatorów, które mają zdolność pochłaniania i kumulowania w swoich tkankach znacznie większych ilości metali ciężkich niż inne gatunki roślin. Ich skuteczność wynika z kilku kluczowych cech:
🏵️Rozbudowany system korzeniowy: Słoneczniki mają silny, rozgałęziony system korzeniowy, który pozwala im efektywnie penetrować glebę i wchłaniać substancje, w tym metale ciężkie.
🏵️Szybki wzrost i duża biomasa: Słoneczniki rosną bardzo szybko i osiągają duże rozmiary, co zwiększa ich zdolność do akumulacji toksyn w stosunkowo krótkim czasie.
🏵️Zdolność do kumulacji: Słoneczniki mogą pobierać z gleby duże ilości metali, które są transportowane do nadziemnych części rośliny. Metale te kumulują się głównie w liściach i łodygach, co pozwala na ich łatwe usunięcie poprzez ścięcie rośliny.

Czy słoneczniki zostały posadzone w Czarnobylu?
Tak, słoneczniki zostały posadzone w okolicach Czarnobyla po katastrofie w elektrowni jądrowej w 1986 roku. Celem było wykorzystanie ich zdolności do fitoekstrakcji, aby pomóc w oczyszczaniu terenu z radioizotopów, takich jak cez-137 i stront-90, które zanieczyściły tamtejsze gleby i wody gruntowe. Posadzono je także na stawach w okolicy Czarnobyla, ponieważ rośliny te są skuteczne również w oczyszczaniu wody. Choć słoneczniki nie były jedyną rośliną używaną do bioremediacji tego terenu, stały się jednym z symboli naturalnych metod radzenia sobie z radioaktywnym zanieczyszczeniem.

Zastosowanie słoneczników w ogrodzie – czy amatorzy ogrodnictwa powinni się obawiać?
W codziennej uprawie ogrodowej amatorzy nie muszą martwić się o to, że słoneczniki „wyciągną” niepożądane substancje z gleby, jeśli gleba nie jest zanieczyszczona metalami ciężkimi. Słoneczniki są powszechnie uprawiane w ogrodach przydomowych jako rośliny ozdobne lub użytkowe, np. dla nasion, i w standardowych warunkach nie będą stanowić żadnego zagrożenia.

Jednak w przypadku gleb skażonych, np. w pobliżu starych zakładów przemysłowych, gdzie mogą występować podwyższone poziomy ołowiu czy kadmu, uprawa słoneczników może być świadomym wyborem, aby wspomóc proces oczyszczania gleby. Należy jednak pamiętać, że po zakończeniu cyklu wegetacyjnego, takie słoneczniki muszą być odpowiednio utylizowane, aby zgromadzone w nich metale ciężkie nie wróciły do ekosystemu.

Jakie jeszcze rośliny mają zdolność Fitoekstrakcji?
Oprócz słoneczników, wiele innych roślin ma zdolność do fitoekstrakcji, czyli pochłaniania metali ciężkich i innych zanieczyszczeń z gleby. Oto niektóre z najczęściej stosowanych roślin w bioremediacji:

🏵️Rzepak 
Rzepak ma zdolność do absorbowania ołowiu, cynku, miedzi i kadmu z gleby. Jest często stosowany na obszarach przemysłowych lub zanieczyszczonych przez działalność człowieka.

🏵️Gorczyca biała
Gorczyca jest rośliną, która skutecznie pochłania metale ciężkie, takie jak ołów i kadm. Dzięki szybkiemu wzrostowi i niskim wymaganiom, jest chętnie wykorzystywana w bioremediacji. Warto więc wysiać gorczycę na poplon prawda? Ziarno gorczycy znajdziecie w ofercie W.Legutko [współpraca]. 

🏵️Kapusta
Kapusta, szczególnie jej odmiany dzikie, jest skuteczna w absorbowaniu kadmu i ołowiu z gleby. Jest łatwa w uprawie i może być stosowana na terenach przemysłowych.

🏵️Tytoń
Tytoń ma zdolność do gromadzenia w swoich tkankach kadmu, cynku i miedzi. Roślina ta była stosowana w projektach bioremediacyjnych, ale wymaga odpowiedniej utylizacji po zbiorach ze względu na zawarte w niej toksyny.

🏵️Koniczyna
Koniczyna jest rośliną, która może skutecznie pobierać metale ciężkie, takie jak ołów i cynk. Rośnie w różnych warunkach glebowych, co czyni ją praktycznym wyborem w bioremediacji. Może więc warto wysiać trawnik z koniczyną? Polecamy Wam trawnik samonawożący Vegano [współpraca].

🏵️Topola 
Topole mają rozbudowany system korzeniowy, który pozwala na efektywne pochłanianie metali ciężkich, jak również zanieczyszczeń organicznych, w tym węglowodorów. Dzięki swojej szybkości wzrostu są popularnym drzewem stosowanym w bioremediacji terenów zanieczyszczonych.

🏵️Trzcina pospolita
Trzcina pospolita jest często wykorzystywana w oczyszczaniu zanieczyszczonych wód i terenów podmokłych, gdzie gromadzi w swoich tkankach metale ciężkie oraz substancje organiczne.

🏵️Żyto 
Żyto ma zdolność pobierania z gleby metali ciężkich, takich jak kadm i cynk. Jest rośliną odporną, która dobrze sobie radzi nawet na słabszych glebach.

🏵️Chaber bławatek
Ta popularna roślina polna również ma zdolność do fitoekstrakcji, szczególnie w przypadku zanieczyszczeń metalami ciężkimi. Jest stosowana głównie na obszarach rolniczych.

🏵️Trawy
Trawy, takie jak kostrzewa i życica, mogą być wykorzystywane do fitoekstrakcji na terenach o wysokim poziomie zanieczyszczeń. Są często sadzone w ramach długoterminowych projektów oczyszczania.

🏵️Pelargonia pachnąca
Badania wykazały, że pelargonie mogą być skuteczne w absorbowaniu metali ciężkich, takich jak ołów i kadm. Są nie tylko roślinami ozdobnymi, ale także użytecznymi w oczyszczaniu gleby.

🏵️Bluszcz pospolity 
Bluszcz pospolity jest kolejną rośliną o właściwościach fitoekstrakcyjnych. Może wchłaniać metale ciężkie z gleby, a jego długowieczność czyni go dobrym wyborem do długoterminowych projektów bioremediacji.

🏵️Indygowiec 
Indygowiec, znany z produkcji naturalnych barwników, ma także zdolności fitoekstrakcyjne. Może skutecznie usuwać zanieczyszczenia z gleby, w tym metale ciężkie.

🏵️Kukurydza
Kukurydza, podobnie jak słoneczniki, jest rośliną o dużym potencjale fitoekstrakcyjnym. Jest skuteczna w usuwaniu takich zanieczyszczeń, jak kadm, ołów i miedź.